Mức giá này khiến nhiều nông dân bất ngờ, bởi trước đây thanh long loại này thường chỉ bán với giá rất thấp, thậm chí bị bỏ đi.

Tại xã An Lục Long, tinh Tây Ninh (địa phận tỉnh Long An trước đây), ông Nguyễn Văn Hùng, một hộ trồng hơn 500 trụ thanh long cho biết, vườn ông mỗi vụ vẫn có khoảng 20–25% trái không đạt chuẩn xuất khẩu tươi.

“Trước kia, thanh long ve chai bán vài ngàn đồng/kg, có lúc thương lái không mua. Nay giá lên hơn 10.000 đồng/kg, trái xấu cũng có người hỏi mua, nông dân đỡ áp lực hẳn”, ông Hùng chia sẻ.

Theo ngành nông nghiệp, tỷ lệ thanh long ve chai thường chiếm 15–30% tổng sản lượng, tùy điều kiện canh tác và thời tiết. Với mức giá hiện tại, phần trái loại này không còn là gánh nặng, mà trở thành nguồn thu bổ trợ giúp nông dân bù chi phí phân bón, nhân công.

Nguyên nhân khiến giá thanh long ve chai tăng mạnh được cho là do nhu cầu chế biến xuất khẩu gia tăng.

Doanh nghiệp cần lượng lớn nguyên liệu để sản xuất thanh long sấy dẻo, sấy khô, sấy hạt lựu, nước ép… Khi nguồn cung trái đạt chuẩn giảm, thanh long ve chai được thu mua nhiều hơn.

HTX, doanh nghiệp vào cuộc, mua bán thanh long ve chai thành “mua ve chai, bán cẩm lai”

Trên thực tế, hoạt động mua bán thanh long ve chai hiện nay chủ yếu thông qua hợp tác xã và doanh nghiệp thu mua. Các đơn vị này đứng ra gom hàng từ nông dân, phân loại sơ bộ rồi cung cấp cho nhà máy chế biến.

Theo ông Nguyễn Vạn Thành, Giám đốc HTX Vạn Thành (xã Tầm Vu), mỗi năm thu mua và bán khoảng 3.000 tấn thanh long ve chai cho doanh nghiệp chế biến xuất khẩu. Mỗi kg lời chỉ vài trăm đồng nhưng nhờ số lượng lớn nên vẫn duy trì được đầu ra cho nông dân. Trong gới kinh doanh thanh long gọi kiểu mua bán thanh long ve chai là “mua ve chai, bán cẩm lai”.

“Hiện, giá thanh long ve chai là 12.000 đồng/kg là mức cao kỷ lục của thanh long ve chai từ trước đến nay”, ông Thành nói.

Tuy nhiên, ông Thành cũng cho biết, việc giá thanh long ve chai lập đỉnh khiến doanh nghiệp và HTX thu mua cầm chừng để chờ giá nguyên liệu giảm hoặc cân đối lại các đơn hợp đồng đã ký trước đó. Vì vậy, giá thanh long ve chai vẫn biến động theo thời điểm, khó giữ lâu ở mức cao.

Dẫu vậy, sự tồn tại của kênh tiêu thụ này giúp hạn chế lãng phí nông sản. Thay vì bỏ đi hoặc bán rẻ, thanh long ve chai trở thành nguồn nguyên liệu quan trọng cho ngành chế biến.

Riêng tại Long An (cũ) – một trong những thủ phủ thanh long của cả nước – sản lượng thanh long đạt khoảng 260.000–350.000 tấn mỗi năm. Nếu khoảng 15–30% trong số này được tiêu thụ qua kênh ve chai, thì đây là nguồn cung không nhỏ cho các nhà máy.

Theo các chuyên gia nông nghiệp, thanh long ve chai chỉ nên là kênh bổ trợ, không phải mục tiêu chính của sản xuất. Nông dân vẫn cần tập trung nâng cao chất lượng trái để tăng tỷ lệ loại 1. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường xuất khẩu trái tươi còn nhiều biến động, việc giá thanh long ve chai lập kỷ lục cho thấy vai trò ngày càng rõ của chế biến sâu, góp phần giúp ngành thanh long linh hoạt và bền vững hơn.