Tại các vùng trồng sầu riêng lớn như Đắk Lắk, Lâm Đồng… khi mùa thu hoạch bắt đầu, từng nhóm thợ gõ lại tất bật vào vườn. Chỉ với một con dao nhỏ, họ khẽ gõ vào trái để lắng nghe âm thanh, từ đó xác định quả đã đủ độ già hay chưa. Nghe thì đơn giản, nhưng thực tế lại là một kỹ năng cực khó.

"Nhiều người ví dò lòng sầu riêng còn khó hơn dò lòng sông, lòng biển. Lúc mới vào nghề, tôi từng cắt nhầm rất nhiều quả non, thiệt hại không kể xiết. Phải vừa thực hành, vừa học hỏi, thất bại nhiều lần thì mới rút ra kinh nghiệm. Đến nay, khi nhìn màu vỏ, đường chỉ, nghe tiếng gõ, tôi mới tự tin xác định quả đạt chuẩn hay chưa", anh Trương Văn Lực, một thợ gõ ở Đắk Lắk chia sẻ.

Anh Huỳnh Tấn Lợi, một thợ gõ khác ở Đắk Lắk đã có hơn 10 năm kinh nghiệm trong nghề, cũng thừa nhận: "Khó khăn lớn nhất của nghề này là chỉ cần gõ sai một quả, thiệt hại có thể lên tới hàng chục triệu đồng. Sầu riêng non thì chất lượng kém, cơm kiểm tra (test) không đạt, không thể xuất khẩu sang Trung Quốc. Giá trị trái sầu riêng Việt Nam từ đó cũng bị ảnh hưởng".

Theo anh Lợi, để xác định đúng độ chín, họ không chỉ dựa vào âm thanh mà còn quan sát và cảm nhận bằng nhiều giác quan.

Đầu tiên, về mặt ngoại hình, trái sầu riêng đạt chuẩn phải có màu xanh đặc trưng, gai nhím rõ, đầu gai khô. Đường chỉ chạy từ cuống xuống thân quả sẫm màu, rõ nét. Quan trọng nhất, khi gõ dao vào thân quả phải phát ra tiếng "bộp bộp" trầm, đục. Đó là lúc quả đủ già để thu hoạch. Ngược lại, tiếng “boong boong” vang chứng tỏ quả còn non.

Quả sầu riêng chín tự nhiên tỏa mùi thơm đặc trưng, dễ dàng nhận biết từ xa. Nếu không có mùi hoặc mùi quá gắt, đó là dấu hiệu quả chưa tới hoặc đã chín quá mức. Tuy nhiên, sầu chín thì phải ăn ngay, cũng không thể vận chuyển xa hoặc xuất khẩu.

"Dựa vào tất cả các yếu tố trên, sầu riêng theo tiêu chuẩn xuất khẩu phải được thu hoạch ở mức 7,5 đến 8 điểm trở lên. Thu hoạch non hơn, cơm chưa đạt độ mềm, hương vị kém; còn để quá chín, quả dễ nứt, không thể bảo quản và vận chuyển", anh Lợi nói.

Mỗi thợ gõ giỏi thường mất nhiều năm để luyện nghề, phải trả không ít “học phí” bằng những lô hàng bị trả về. Có thợ từng phải đền tới hơn trăm triệu đồng vì gõ sai, cắt non cả vườn.

Thế nhưng, khi đã thành nghề, mỗi thợ gõ có thể kiếm thu nhập hàng chục triệu mỗi ngày trong mùa vụ. Bởi lẽ, giá trị mà họ mang lại vô cùng lớn: đảm bảo chất lượng cho những lô sầu riêng hàng chục tấn xuất khẩu.

Giữa không gian rộn rã mùa thu hoạch, tiếng dao khẽ gõ “bộp bộp” vang lên trong vườn sầu riêng đã trở thành âm thanh quen thuộc. Đó là âm thanh báo hiệu một mùa bội thu, mở ra hành trình xuất khẩu đầy hứa hẹn của loại quả đặc sản Việt Nam.

Ảnh , bài: Chí Long